Met Gemeentegoed presenteert kunstinitiatief VHDG vijf unieke kunstprojecten die vanaf januari 2023 in Friesland plaatsvonden. Vijf kunstenaars en duo’s hebben de afgelopen achttien maanden samen met bewoners van Friesland ruimtes gecreëerd voor kunst, experiment, gedeelde belangen en kwetsbaarheden, op plekken waar gelijkwaardigheid, solidariteit en onderling vertrouwen onder druk staan. Nu, in Podium Explore, presenteren we een tentoonstelling en publieksprogramma over de publieke omgeving – het ‘goed’ dat iedere inwoner toebehoort, in zowel stedelijke als landelijke gebieden. Hoe leven de inwoners van Friesland samen en hoe delen ze de ruimte om te leven, zowel nu als in de toekomst?
25 jaar Kunstinitiatief VHDG
In deze tentoonstelling brengen we je terug naar het startpunt van ons kunstinitiatief. Vijfentwintig jaar geleden begon VHDG (Voorheen de Gemeente) vanuit een voormalige kerk met kunstprojecten in de straten van Leeuwarden. Met de missie om kunst naar het publiek te brengen, hebben de oprichters destijds unieke projecten buiten de muren van een tentoonstellingsruimte gerealiseerd. Het begon met een grote zwarte bal, van kunstenaar Yvonne Dröge Wendel, die door de straten van Leeuwarden rolde. Het kunstenaarsduo Gerlach en Koop drukte historische foto’s uit het Leeuwarder archief af op kassabonnetjes van ondernemers, zodat de inwoners met hun aankopen op een verrassende manier aan hun eigen kunstverzameling werkten. Madeleine Hatz maakte samen met gedetineerden een kunstwerk in de binnenplaats van het Stadskantoor, en Harmen de Hoop liet ambtenaren na hun dienst op openbare plekken alcohol consumeren om hun positie te bepalen. Kan een ambtenaar na werktijd gedrag vertonen dat in conflict is met de normen die de overheid vertegenwoordigt?
Sinds haar oprichting bemoeit VHDG zich met het publieke bestel. Niet als gemeentelijke dienst, maar als iets dat voorafgaat aan of juist voorbij gaat aan openbaar bestuur. Nu, opnieuw, grijpen we terug naar waar het begon, maar met een nieuwe insteek. We keren terug naar de openbare ruimte: straten, pleinen en tussenruimtes tussen de gebouwen, de grond onder ons en de lucht boven ons – hetgeen wij zien als ons gemeenschappelijke bezit: iets dat alle Leeuwarders en Friezen in gelijke mate toebehoort. Kunstenaars Contemporary Glory, Eva Koopmans & Yuna Linde, Lu Lin, Roman Tkachenko en SMET trokken de afgelopen anderhalf jaar de stad en provincie in, op zoek naar dat gemeenschappelijke bezit en waar we ons omheen organiseren, zonder de overheid en zonder de markt. Het is het sociale verkeer en de verhoudingen in relaties en plekken die niet door regels en geld worden bepaald. In Friesland bekend als de mienskip. Daarbuiten als de meente of de commons.
Eigenaarschap & Democratie
Als de mienskip de Friezen betreft, dan is het Gemeentegoed dat wat de Friezen samen maken en dragen. In de mienskip maken en onderhouden we dat wat niet hoort bij de markt en niet wordt bestuurd door de overheid. Sinds 2018, het jaar dat Leeuwarden de Culturele Hoofdstad van Europa was, is ‘mienskip’ een vanzelfsprekend begrip geworden in Friesland. Wij zijn trots op hoe hier de regels over hoe wij moeten leven niet van bovenaf worden opgelegd, maar zijn ontstaan in de zelf-georganiseerde samenhang en dynamiek in de dorpen en wijken. Hoewel de mienskip alom wordt gevierd, is het geen gegeven. De kunstenaars van Gemeentegoed vonden in het Friese zelfbestuur de kracht en vitaliteit van een nieuw soort democratie, maar ontdekten ook de gevaren ervan. De Friezen organiseren zich om het gedeelde bezit: een wijk, een natuurgebied, onze taal, hoe we met elkaar omgaan – maar Friezen ervaren ook veel momenten waarop dat bezit uit hun handen glipt: een wijk waar projectontwikkelaars de leefomgeving reorganiseren. Een landbouwgebied waar de biodiversiteit verdwijnt, of juist waar de zeggenschap over je eigen boerenbedrijf onder druk staat door regels, protocollen en winstbejag van grote ondernemers. Het zijn voorbeelden van frictie over het gedeelde goed, tussen de inwoners van Friesland, de politiek en de markt. Er bestaan andere momenten wanneer de mienskip zich tegen zichzelf keert: wanneer de mienskip zich naar binnen keert en de oorspronkelijke normen en waarden omslaan in het tegendeel.
Toch is in tijden van polarisatie en verharding in de samenleving de belofte van de mienskip groot: hoe organiseren we deze plek van solidariteit en zorg voor elkaar? En hoe voorkomen we het tegenovergestelde? De kunstwerken van Gemeentegoed zijn zo ontstaan op plekken waar creativiteit en solidariteit ontstaan, waar overheid en markt het zelfbestuur ondersteunen en faciliteren – of juist in een context van maatschappelijke verruwing door regeldruk en de dominantie van geld en winstdoelen.
De Tentoonstelling
In Gemeentegoed wordt werk bijeengebracht van kunstenaars met een breed begrip van kunst. Ze willen zich nestelen in de bredere cultuur, waarin mensen door uitwisseling en samenwerking eigenaarschap nemen over hun leefomgeving, gedeelde cultuur en waarden. De cultuur waarin de kunst ontstond, fungeert als fundament voor nieuwe sociale weefsels; een creatieve kracht om lokale democratie en sociale dynamiek te vernieuwen met kunst, activisme, spel en culturele uitwisseling.
De kunstwerken zijn niet slechts de creaties van individuen, maar zijn gemaakt door veel verschillende handen. De werken tonen een samenkomst van lokale initiatieven, gemeenschappen en organisaties die alle mede-auteur zijn van Gemeentegoed. In Podium Explore komen lokale initiatieven en projecten samen tot een divers en dynamisch geheel. Het is een meervoud van beelden en geluiden van plekken waar kwetsbaarheden worden gedeeld en zorg en solidariteit opnieuw worden georganiseerd.
Gedurende deze maand nodigen we jullie uit om deel te nemen aan de ruimte en de onderwerpen van de tentoonstelling te verkennen via workshops, gesprekken, diners en publieke programma’s. Voor ons is dit niet alleen het einde van anderhalf jaar programma, maar ook het begin van een nieuw hoofdstuk op onze weg van kunst en democratie. Opnieuw, na vijfentwintig jaar, storten we ons in de publieke wereld: in de wirwar van belangen, fricties, zorg en gemeenschappelijkheid. Op naar de volgende vijfentwintig jaar!
Vrijdagprogramma Gemeentegoed
programma onder voorbehoud
Als integraal onderdeel van de tentoonstelling organiseren we een uitgebreid publieksprogramma, met lezingen, workshops, muziekavonden, acties, tours en festiviteiten. Dit programma is zowel een verlengstuk van de tentoonstelling als wel een inbedding van de kunstwerken in de lokale context. Het programma komt tot stand in samenwerking met de kunstenaars van Gemeentegoed en lokale kunstenaars, initiatieven en organisaties.
Vrijdag 28 juni
Feestelijke opening: Gemeentegoed
19:00 – 23:00. Podium Explore
Op vrijdag 28 juni nodigen we het publiek en deelnemers uit samen met ons de opening van Gemeentegoed te vieren. Inloop vanaf 19:00. Welkomstwoord om 20:00. Artist talks en andere presentaties vanaf 20:30. Feest in het café vanaf 22:00.
Maandag 1 juli
De Lange Adem Manifestatie
12:00 – 13:00. Nieuwestad, Leeuwarden
Een geluidsmanifestatie in het centrum van Leeuwarden, in het teken van Keti Koti. In samenwerking met Jaleesa Schiphorst (Leeuwarden Kan Het, NiNsee).
Zaterdag 6 Juli
Activist Routes, met Dirk Kuiken (XR FRL).
14:00 – 16:00. Start: Podium Explore.
Gemeentegoed kunstenaar Roman Tkachenko nodigt Dirk Kuiken (XR Friesland) uit. Een fietstocht langs plekken van waarde en urgentie voor lokale activisten in Leeuwarden. Breng je eigen fiets mee.
Vrijdag 12 juli:
Glitch x VHDG. Workshopmiddag, diner en Queer-feest
13:00 – 01:00. Podium Explore
VHDG gaat de samenwerking aan met Glitch een collectief met DIY-mentaliteit dat onder andere clubnachten organiseert voor de queer community van Friesland.
Zaterdag 13 juli
Een middag over kunst en democratie
13:00 – 18:00. Podium Explore
VHDG organiseert samen met kunstenaars Louwrien Wijers en Egon Hanfstingl een lezingenprogramma over de rol van kunst en creativiteit in een democratie in transitie. Over verzet, zeggenschap, solidariteit en directe democratie. O.a. met Lara Khaldi, Jeroen Lutters en Pink Pony Express.
Vrijdag 19 juli:
Homesick Restaurant. Workshop, diner en film vertoning
16:30 – 22:00. Podium Explore
Homesick Restaurant door Lu Lin (Gemeentegoed kunstenaar): Een workshop, een diner en een fGemeentegoed kunstenaar Lu Lin organiseert een speciaal evenement over migratie naar Nederland, gastvrijheid en culturele uitwisseling.
Zaterdag 20 juli:
Activist Routes, met Jaleesa Schiphorst (Leeuwarden Kan Het, NiNsee)
14:00 – 16:00. Start: Podium Explore
Gemeentegoed kunstenaar Roman Tkachenko nodigt Jaleesa Schiphorst (Leeuwarden Kan Het, NiNsee) uit. Een wandeltocht langs plekken van waarde en urgentie voor lokale activisten in Leeuwarden.
Zaterdag 20 juli:
City of Empathy. Boekpresentatie Katie Ceekay
16:00 – 17:00. Podium Explore
Kunstenaar Katie Ceekay presenteert haar boek over de mogelijke rol van empathie in het openbaar bestuur.
Vrijdag 26 juli:
Finissage Gemeentegoed.
16:00 – 18:00. Podium Explore
Feestelijke afsluiting Gemeentegoed.
Gemeentegoed opent op vrijdag 28 juni met een feestelijke opening in Podium Explore en is na de opening dagelijks te bezoeken, van woensdag tot zaterdag, tot en met vrijdag 26 juli.