SRV #10: The Outsiders

Deze zomer viert VHDG het 10- jarig bestaan van het SRV kunstprogramma: Een Reizend Atelier op wielen waarin kunstenaars met hun kunst door de Friese dorpen en natuur trekken.  Vroeger een SRV-wagen, nu een brandweerbus, dit jaar gereden door het collectief The Outsiders, bestaande uit Asia Komarova, Txell Blanco en Merel Zwarts. Met hun project The Travelling Farm Museum of Forgotten Skills reizen ze in de maanden juli en september door Noordwest Fryslân van dorp naar dorp, nieuwsgierig naar de Waddenzee, de oude Middelzee, en hoe dit gebied is veranderd en ontwikkeld. Welke verhalen zijn er in dit gebied mee gestroomd en gewaaid? In september volgt een reizende expositie op een terp, in een dorp of in de stad.

The Travelling Farm Museum of Forgotten Skills

Dit project is ontstaan in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn; ooit een uitgestrekt landbouwgebied, nu 22 jaar later omgebouwd tot een zogenoemde VINEX wijk. In dit proces van stedelijke ontwikkeling zijn vele verhalen, vaardigheden en herinneringen aan het landbouwverleden verloren gegaan. Met hun rondreizende, participatieve museum luisteren ze naar de geschiedenis, het landschap en het (im)materiële erfgoed door in gesprek te gaan met  inwoners. Zo verzamelen The Outsiders verhalen die ze waarborgen in het museum. Vanuit Utrecht is het museum zuidelijk getrokken en heeft zich een jaar lang in Maastricht gevestigd. Nu trekt het museum de andere kant op: naar Fryslân! 

Het museum biedt opslagplaats voor objecten, verhalen, kennis en – cruciaal – ecologische relaties tussen boeren, burgers, kunstenaars en niet-menselijke wezens. Erfgoed en herinnering worden ingezet om samen te werken en verder te bouwen op basis van wat er eerder is geweest, in plaats van simpelweg vast te houden aan wat verloren is gegaan. Op deze manier is het museum als een school zonder muren, waarin gemeenschappen samenkomen en op nieuwe manieren zich kunnen verbinden met het land.

The Outsiders onderzoeken met The Travelling Farm Museum of Forgotten Skills hoe we onszelf binnen een snel veranderend landschap positioneren, en hoe we de relaties met elkaar binnen deze context onderhouden. Door middel van het creëren van mobiele installaties, excursies en alternatieve educatieve experimenten nodigen ze boeren en bewoners uit Utrecht, Maastricht en nu ook Fryslân uit om hun relatie tot lokale voedselculturen, landbouwpraktijken en vergeten vaardigheden in kaart te brengen. Doe je mee?

Land en voedsel

Geïntrigeerd door de Waddenzee en de verloren Middelzee, onderzoeken The Outsiders de invloed van zee, zout en modder op de bodemkwaliteit en voedselculturen in de regio. Hoe zorgen Friese boeren, gemeenschappen en planten  voor elkaar in een landschap dat altijd in transitie is? Hoe is de landbouw en het leven veranderd sinds de inpoldering van de zee? Welke sporen heeft de Middelzee achtergelaten en hoe zijn deze te herkennen in het hedendaagse landschap? Wat is de rol van de aardappel in dit gebied, en wat heeft de aardappel ons te vertellen? Tijdens de reizende residentie gaan ze op zoek naar vaardigheden en verhalen die zijn geworteld in dit land, het landbouwverleden en het heden; wat kunnen we hiervan leren voor onze toekomst?

Van verhalen naar kunstwerken

Op 2 juli vertrekt de brandweerwagen vanuit Leeuwarden via het Bildt naar de Waddenzee. De bus wordt getransformeerd tot mobiel postkantoor, om hiermee in dorpen, bij boeren, scholen,  voedselbossen, lokale musea en historische locaties gesprek en uitwisseling tot stand te brengen. De Outsiders grijpen terug op de vergeten vaardigheid van correspondentie via brieven. Antropoloog Tim Ingold inspireert de Outsiders met zijn visie op briefwisseling als een vorm van duurzame correspondentie. Een vorm die niet snel vervliegt of opgaat in de stroom van digitaal verkeer, maar juist een die tijd neemt en ruimte biedt voor zorgzame uitwisseling. 

Alhoewel het schrijven van brieven iets van vroeger lijkt, is dit voor The Outsiders niet een kwestie van teruggaan naar het verleden. Het gaat eerder om het verleden opnieuw zijn weg naar de toekomst te laten vinden. In het schrijven van brieven zit tegelijkertijd veel zorg en spontaniteit. Zorg voor de correspondent en het zorgvuldig kiezen van je woorden; spontaniteit voor plots ontvangen brieven, juist onregelmatig contact en verrassende ontmoetingen.  De vraag voor The Outsiders is hoe we deze kwaliteit terugbrengen in onze hedendaagse communicatie. 

Samen met jullie,  de bewoners van Friesland, zoeken ze naar verhalen die ze als artistieke postbodes transformeren tot deelbare post, brieven en pakketjes. Deze worden samengebracht in een zee aan verhalen waarin geschiedenissen en huidige urgenties van Friesland met elkaar worden verweven. Nieuwsgierig naar de bestaande verhalen en praktijken willen ze nieuwe mogelijke manieren van betrokkenheid ontwikkelen. 

Reizende tentoonstelling

In de tweede helft van september reist de brandweerwagen opnieuw door hetzelfde gebied om de uitkomsten te presenteren. De reizende tentoonstelling start op 14 september bij VHDG tijdens Uit en Huis, reist door Noord West Fryslân, en wordt afgesloten tijdens de Museumnacht bij het Fries Museum op 28 september. Houd onze website in de gaten voor het actuele programma.

Verslag week 1:

‘‘Ik doe alles nog met de hand’ zei de oude boer. Hij had houten klompen aan z’n voeten. Met een vermoeide blik keek hij ons aan. ‘Elk jaar denk ik dat ik stop, ik ben al oud. Het is nu tijd voor de jongere boeren om het over te nemen’. We waren net z’n schuur ingelopen. Toen we met de wagen langsreden zagen we z’n stalletje met verschillende aardappelen langs de weg. Heerlijk donker toegestopt onder een oude wollen delen. ‘De eersten van dit jaar’ vertelde de oude boer ons in zijn Friese accent. We hadden net gehoord van Gauke uit Slappe Terp dat die het lekkerst zijn. De oud aardappel machine ontwikkelaar vertelde ons vol passie over de Friese aardappelteelt en de stugge  knipklei. Over de kwelders, terpen en de middelzee. Slappe terp, een benaming waarschijnlijk afkomstig van een ‘slapende terp’, een terp die z’n oorspronkelijke functie verloor, is een dorpje waar de gelijknamige camping en theetuin van Gauke en Wimmy is gevestigd. Daar spendeerden we onze nacht.

Elke Fries hier lijkt wel vergroeid met het landschap. Zowel de oude boer als Gauke zijn verbonden met de grond en het gebruik ervan, bijna als een vanzelfsprekendheid. Openhartig deelden ze hun verhaal. 

Nu gaan we verder op pad. Voor Wimmy gaan we opzoek naar andere rustige oases in het door weidsheid en wind gedomineerde landschap. Als tip van Gauke gaan we zo veel mogelijk verschillende aardappelsoorten zoeken én proeven en door de oude boer willen we nu kijken naar anderen die aardappels telen met de hand, en het misschien juist heel veel met machines werken, wellicht zelfs machines waar Gauke aan gewerkt heeft. 

Met twee zakken aardappels (Borger en Doré) op zak sloten we de dag af bij de Zwarte Haan. Na het passerend van meerdere dijken arriveerden we uiteindelijk op de laatste dijk met zicht over de Waddenzee.’

Ontwerp: Niels Lunter